Mówimy, że nadzieja umiera ostatnia.
Czy to jednak prawda?
Czy ludzkie nadzieje o utrzymaniu dotychczasowego porządku, komfortu i relacji z naturą pozostaną z nami do końca w obliczu katastrofy klimatycznej?
Czy może to gatunek ludzki wyginie, zanim zdoła uratować sam siebie, a natura pozostanie tą ostatnią, samą na naszej planecie, samodzielnie regulując dalszy los Ziemi i gatunków?
Pamela Leończyk w swojej wystawie porusza temat współczesnych narracji dotyczących ekologii, w których można zauważyć idealistyczno-romantyczne podejścia do natury. Natury, z którą chcemy się zespolić, natury jako miejsca, do którego pragniemy uciec, bezpiecznego, pierwotnego, które daje ukojenie, sprzyja wyciszeniu oraz głębokiemu procesowi samorozwoju człowieka. Eko-romantyczne spojrzenie na naturę, jako wizji utraconego harmonijnego świata, pojawiło się już w XIX wieku w Niemczech, w odpowiedzi na wyniszczenie środowiska spowodowane gwałtowną industrializacją kraju. Obecnie powraca, w obliczu komunikatów o zbliżającej się katastrofie klimatycznej, która zakończy życie na Ziemi, jeśli nie podejmiemy skutecznego działania.
Punktem wyjścia Pameli Leończyk do rozważań na temat relacji człowiek – natura jest zjawisko śnięcia ryb, czyli stanu fizjologicznego, w którym ryba jeszcze żyje, ale nie może powrócić do aktywnego życia biologicznego. Stan ten często spowodowany jest niską temperaturą, zatruciem wody lub brakiem tlenu i zazwyczaj jest zjawiskiem masowym, występującym na ograniczonym terenie. Artystka rozpoczęła badania nad tym tematem już w 2021 roku podczas rezydencji artystycznej w CSW ŁAŹNIA, skupiając się wówczas na wątkach teoretycznych, filozoficznych, artystycznych i kulturowych. Moment katastrofy związanej z masowym śnięciem ryb i wymarciem większości gatunków fauny i flory w Odrze w 2022 roku stał się drastycznym, poruszającym i naocznym przykładem na trwającą katastrofę ekologiczną. Wystawa nawiązuje do tego wydarzenia, stając się swoistą fantazją na temat ceremonii pogrzebowej dedykowanej nie-ludzkim mieszkańcom rzeki – przede wszystkim rybom.
Poprzez tkaną narrację, wystawa skłania do refleksji na temat miejsca ryb w kulturze, w hierarchii tych istot w popularnym ujęciu. Ryby – zwierzęta o bogatej symbolice od czasów antycznych, obecnej w różnych regionach, religiach, mitach świata, między innymi związanej z płodnością, obfitością, dobrobytem – stają się tu głównymi bohaterami refleksji na temat śmierci, zniszczenia środowiska naturalnego, odchodzenia dawnego świata.
Kto tu tak naprawdę jest śnięty – ryby?
Czy może ludzkość – zatopiona w marazmie i niemocy wykonania realnej zmiany wobec rosnącego kryzysu klimatycznego?
Pamela Leończyk w swojej wystawie konstruuje fantastyczny świat, w którym ryby podniesione są do rangi stworzeń, którym należy wyprawić pogrzeb, które powinny być godnie opłakane i pożegnane. Stworzone uniwersum zaprasza do zagłębienia się w refleksji, do odbycia i odczucia emocjonalnego ceremonii pożegnania istot z Odry, które „głosu nie mają”. Istot, których śmierć jest kulturowo uplasowana niżej niż śmierć ssaków, która mniej razi, mniej dotyka, budzi mniej współczucia. W kontrze do tego, autorka wystawy zadaje pytanie o podobieństwo człowieka do ryb, podkreślając wzajemne relacje, wspólnotę i zależności. Zwiedzający zostają zaproszeni do zagłębienia się w żałobie, lamencie, w rytuale płaczu, wywodzącego się z dawnych tradycji pogrzebowych. Artystka zaprasza do konfrontacji z niekomfortowymi emocjami, by przez nie przejść i bez wypierania nadać im miejsce w spektrum ludzkiego doświadczania. W ten sposób zostaje oddany hołd realnym istotom – rybom i innym organizmom, które umarły w Odrze, a na planie szerszym – tworzy się przestrzeń do refleksji na temat rozległego wyniszczenia środowiska naturalnego poprzez działalność człowieka w skali globalnej. A także przestrzeń do wyrażenia trudnych emocji powiązanych z solastalgią – uczuciem stresu, cierpienia spowodowanym zmianami środowiskowymi, a także nostalgii, tęsknoty za utraconym „domem”.
Czy to pożegnanie ryb?
Czy pożegnanie naszej, ludzkiej cywilizacji?
W powstawaniu wystawy w dużym stopniu przewodziła myśl teatralna, wywodząca się z doświadczenia i głównego obszaru pracy autorki – która przede wszystkim aktywnie działa właśnie na gruncie teatru. Artystka tworzy przestrzeń do cichej, medytacyjnej refleksji – łącząc ze sobą porządki na styku sztuk wizualnych i teatru, zestawiając miękką, romantyczną wizję natury z aktywizmem ekologicznym, a doświadczenie artystyczne i emocjonalne – z kontekstami informacyjnymi, intelektualnymi, dokumentalnymi. Prace oddziałujące na różne zmysły składają się na swoistą scenografię, częściowo stworzoną z upcyklingu – materiałów powiązanych z rzeką, rybami, elementami rytuału pogrzebowego. Integralną częścią wystawy jest także performans ruchowo-muzyczny, którego prezentacja odbędzie się podczas wernisażu, wykonany przez performera, choreografa i tancerza Łukasza Wójcickiego oraz performerkę Dominikę Klimaty w koncepcji i reżyserii Pameli Leończyk.
Pamela Leończyk – reżyserka, performerka, autorka instalacji artystycznych oraz pedagożka teatru. Studiowała Reżyserię Teatralną na warszawskiej Akademii Teatralnej. Absolwentka Wiedzy o Teatrze oraz Performatyki Przedstawień na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Stypendystka Laboratorium Nowego Teatru organizowanego przez Teatr Nowy Proxima w Krakowie. Laureatka programu „New Stage” organizowanego przez Instytut Adama Mickiewicza oraz międzynarodowego konkursu na realizację instalacji artystycznej ANIMATUS. W tandemie z Darią Sobik laureatka konkursu o Nowego Yoricka z pracą „Zimowa Opowieść” na podstawie W. Szekspira. Laureatka stypendium artystycznego Prezydenta Miasta Suwałki, w ramach którego zrealizowała partycypacyjny film dokumentalny o szkole polsko-romskiej w Suwałkach. W Teatrze Powszechnym w Warszawie wyreżyserowała spektakl „Tęsknica” Darii Sobik. We współpracy z Stowarzyszeniem Pedagogów Teatru wyreżyserowała spektakl „Lista Uchybień” Doroty Ogrodzkiej, którego premiera miała miejsce w Teatrze Dramatycznym im. G. Holoubka w Warszawie. W Teatrze 21 wyreżyserowała spektakl „Cukry” na podstawie prozy Doroty Kotas. W Teatrze Nowym Proxima wyreżyserowała spektakl „Nocni Pływacy”, który zdobył główną nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Teatru i Sztuki Awangardowej „Pestka” w Jeleniej Górze. Współpracowała z Teatro-i w Mediolanie, Tasca Teatro w Turynie, Klaipėdos jaunimo teatras w Kłajpedzie, z Teatrem Powszechnym w Warszawie, Nowym Teatrem w Warszawie, Teatrem W. Horzycy w Toruniu, Teatrem Nowym Proxima w Krakowie, Teatrem Ochoty, Teatrem Ludowym w Krakowie, Teatrem im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie, Teatrem Lalki i Aktora „Kubuś” w Kielcach, z Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA w Gdańsku, z Bałtycką Galerią Sztuki Współczesnej w Słupsku.
Łukasz Wójcicki – performer, tancerz, choreograf, animator kontrkultury, badacz, dramatopisarz. Absolwent III Akademii Praktyk Teatralnych „Gardzienice”, dwuletniego kursu „Choreografii Eksperymentalnej” Centrum w Ruchu i IC School For A New Dance Development Akademii Teatru i Tańca na Amsterdam University of the Arts. W jego polu zainteresowań jest polityczność ciała, choreografia społeczna, dekonstrukcja przywileju, patriarchatu i normatywności. Bada nowe formy obecności w kontekście katastrofy ekologicznej, kryzysu kapitalizmu i dekolonizacji. W latach 2008-18 performer i tancerz w zespole teatru Komuna Warszawa. W latach 2013-16 performer i asystent reżyserki w spektaklu „RequieMaszyna” Marty Górnickiej i Chóru Kobiet. Od 2016 związany z działaniami społeczno-artystycznymi fundacji Strefa WolnoSłowa jako performer i choreograf gdzie pracuje ze społecznością migrancką Warszawy i osobami 60+. Laureat programu Europe Beyond Access „Taniec i niepełnosprawność. Przekraczanie granic” (2020), rezydencji Visegrad Artist Residency Program—Performing Arts (2021) i stypendium artystycznego m.st. Warszawy (2022). Od 2019 związany z Laboratorium Teatralno-Społecznym Stowarzyszenia Pedagogów Teatru.
https://lukaszwojcicki.noblogs.org/
Dominika Kimaty – aktorka, performerka, absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Wyróżniona za rolę Maszy w spektaklu dyplomowym „Mewa” w reż. Natalii Sołtysik na XXVII Festiwalu Szkół Teatralnych w Łodzi. Zadebiutowała w teatrze Anny Augustynowicz - rolą Monique w spektaklu „Getsemani”, za którą dostała wyróżnienie na Festiwalu Sztuki Aktorskiej w Kaliszu. Wielokrotna stypendystka, w tym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Stypendium z Funduszu Promocji Twórczości), Marszałka Województwa Podlaskiego oraz Prezydenta Miasta Białegostoku (stypendium „Młodzi Twórcy”). Tworzy niezależne spektakle, do tej pory zrealizowała: „Iluzje” Iwana Wyrypajewa (reż. S. Buttny), „Superbohaterka. Początek” (reż. Agata Dyczko) live act – performens – reinterpretacja mitu Superbohatera w kontekście kobiety – artystki. Śpiewała jako „nika_kima spod prysznica” https://www.facebook.com/events/204042637194959/ podczas cyklu wydarzeń: Lech starter. Biała Czysta Kulturalna – rzeka dla mieszkańców. Stworzyła też autorski performans muzycznym, inspirowanym twórczością Stanisława Dróżdża, „Do powiem. dośpiewam się” (pokaz w Galerii Arsenał w Białymstoku). Współtworzyła projekt „Musical o musicalu Metro” w reż. Roba Wasiewicza w teatrze Komuna Warszawa. Absolwentka Kursu Choreografii Eksperymentalnej organizowanego przez Centrum w ruchu w Warszawie (prowadzący: Marysia Stokłosa, Marta Ziółek, Anna Nowak). Uczestniczyła też w licznych warsztatach pracy z ciałem, m.in. Alternatywna Akademia Tańca – Art Stations Foundation, Laboratoria Twórcze – Movements Factory Foundation i Polski Teatr Tańca. Współpracowała z wieloma teatrami, m.in. Teatrem Współczesnym w Szczecinie, Teatrem Współczesnym we Wrocławiu, Teatrem Żydowskim w Warszawie, Teatrem Szekspirowskim w Gdańsku. Jej najnowsza premiera to spektakl „Wolne ciała” w reżyserii i choreografii Marty Ziółek (koprodukcja: Nowego Teatru w Warszawie, Teatru St. Żeromskiego w Kielcach, Teatru Łaźnia Nowa z Krakowa). Tegoroczna absolwentka Kursu Teatru Dokumentalnego w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu. Autorka scenariusza dokumentalnego na temat matek-artystek.
Ułatwienia dostępu
