In Out Festival

Dyskusja z artystami i artystkami  BLOKU 1 „Architektura jest tutaj, gdzie są ludzie?” / prowadzenie: Piotr Czyż i Iga Perzyna / online 

Wybrane przez Piotra Czyża i Igę Perzynę filmy różnią się kompozycją oraz zastosowaną przez twórców narracją, dotykając problematyki relacji człowieka z architekturą bądź, co bardziej zastanawiające, jej braku. Przez obrazy przemawiają pesymizm i rozczarowanie modernistyczną ideą miasta, która zawiodła nasze pokolenia. Żaden z twórców nie pokusił się o przedstawienie w swoim dziele „żywego” miasta, zamiast tego posługują się alternatywnymi rzeczywistościami, archiwalnymi materiałami czy też niepokojąco pustymi obrazami dzielnic anonimowych miast, snując opowieści nad kondycją rzeczywistości.

Te filmy zdają się świadczyć o głębokim kryzysie zachodzącym we współczesnej architekturze, o której nie można już mówić w kontekście zdrowej relacji między człowiekiem a jego otoczeniem. Architektura, która tworzy ramy życia i przez wiele lat postrzegana była jako remedium na bolączki świata, nie ma w zaprezentowanych filmach takiej pozycji. Być może z wyjątkiem filmu Sceny Architekturalne, w którym narrator w osobisty sposób mierzy się z architekturą i swoją rolą jako architekt. Nie zmienia to jednak faktu, że twórca i tu decyduje się zakończyć film wymownym w odniesieniu do iluzoryczności dogmatów modernizmu komentarzem.

Jeżeli przyjęlibyśmy modernistyczny optymizm i nadzieję jako punkty odniesienia dla nastrojów panujących w wybranych filmach, to znajdują się one po drugiej stronie spektrum. Ani architektura, ani człowiek nie wydają się być odpowiedzią na te dystopiczne w swoim charakterze przedstawienia. Na swój sposób wszystkie pozycje nawiązują do tytułu filmu The place which could become – nie do końca mówią o otaczającym nas świecie takim, jaki jest, ale przedstawiają go takim, jaki mógłby być. Praca ta będzie punktem wyjścia i odniesienia w dyskusji nad wybranymi filmami. Architektura została w nim przedstawiona w metaforyczny sposób. Jej utopijna wizja krok po kroku zamienia się w przestrzeń niemożliwą do życia, przestrzeń niepozwalającą na spontaniczność, przestrzeń, w której mimo jej zalet można zwariować. Myśl ta zdublowana jest niedosłownym przedstawieniem architektury, zamiast budynków i ulic widzimy w filmie abstrakcyjne formy nawiązujące do kompozycji architektonicznych. Tak jakby twórca starał się nam pokazać, że architektura opisywana przez narratora nie może przecież być prawdziwa. Takie zestawienie jest szalenie sugestywne.

Przyczyn problematycznej relacji człowieka z architekturą, można by się dopatrywać w panującej w kulturze architektonicznej obsesji czystości. Forma architektoniczna stała się tak czysta, że jej użytkownik został wyjęty poza nawias rzeczywistości. Taka para-husserlowska redukcja, która w myśli artystycznej modernistów doprowadziła do redukcji architektury do geometrycznej formy. Świadczy o tym również dominująca przez wiele lat w dyskursie architektonicznym tendencja do tego, by przedstawiać architekturę/budynki bez użytkownika. Filmy prezentowane podczas Bloku 1 zradykalizowali tę postawę, przedstawiając rażąco puste i nieludzkie przestrzenie, w których nawet przyroda wygląda na wyalienowaną. Pozostaje zatem zadać pytanie, czy architektura jest tutaj winowajcą, czy może ofiarą?

Piotr Czyż - architekt i filozof, nauczyciel akademicki na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. Naukowo zajmuje się społeczną rolą architektury oraz kulturowym zapleczem modernizmu i postmodernizmu. Konsultant na wielu warsztatach w Trójmieście, uczestnik inicjatyw miejskich. Współzałożyciel i prezes stowarzyszenia Inicjatywa Miasto.

Iga Perzyna - historyczka architektury, koordynatorka projektów z pogranicza dziedzictwa kulturowego oraz urbanistyki. Zajmuje się tematami związanymi z wpływem szeroko pojętego dziedzictwa kulturowego na oblicze miasta oraz jego mieszkańców. Członek zarządu Stowarzyszenia Inicjatywa Miasto oraz organizacji African Architecture Matters.