Rainer Werner Fassbinder jest jednym z najbardziej kultowych, ale również jednym z najbardziej kontrowersyjnych niemieckich reżyserów filmowych. Jego biografia mogłaby posłużyć za scenariusz niejednego filmu, gdyby nie fakt, że sam wykorzystywał ją w swojej twórczości. Urodził się 31 maja 1945 roku . Ojciec był lekarzem, matka tłumaczką. Po trudnym okresie dzieciństwa spędzonym na samotnych wielogodzinnych seansach kinowych czy pobycie w szkole z internatem i ucieczkach z niego, w wieku dwudziestu dwóch lat Fassbinder dołączył do znanej grupy Action Teather. Wkrótce stał się jej liderem i przekształcił ją w grupę Anti-Theather. W skład grupy wchodzili m.in. z Hanna Schygulla, Irm Herman, Peer Raben, którzy stali się bliskimi współpracownikami reżysera. Dzięki temu, że grupa mieszkała i tworzyła razem w ciągu osiemnastu miesięcy powstało dwanaście sztuk teatralnych. Model pracy wypracowany w teatrze Fassbinder przeniósł również do filmu, dzięki czemu w ciągu piętnastu lat wyreżyserował ponad czterdzieści filmów, tworząc w szaleńczym tempie od czterech do pięciu filmów rocznie., Film stał się jego głównym środkiem wyrazu, ale z reżyserii w teatrze Fassbinder nigdy nie zrezygnował. W jego filmach można znaleźć wiele odnośników do tej dziedziny sztuki, np. w statycznych ujęciach, kompozycji scen czy sposobie prowadzenia dialogów i choreografii ruchu aktorów znanych z teatru. Jednocześnie wciąż eksperymentował, każąc kamerze fruwać lub filmować odbicia w lustrach, szklankach. Fassbinder był zdeklarowanym biseksualistą, wiódł życie chaotyczne, nadaktywne, uzależniał od siebie ludzi i ich szantażował. Dzieła Fassbindera są tego przeciwieństwem: perfekcyjne i dopracowane z niezwykłą dbałością o każdy nawet najmniejszy detal.
Podczas przeglądu będzie można zobaczyć sześć filmów Fassbindera:
🔸 Poczynając od Dziecioroba, który przyniósł mu rozpoznawalność na tyle dużą, aby móc aplikować o większe budżety filmowe. Dzieciorób jest też jednym z najbardziej teatralnych filmów pokazywanych podczas przeglądu, który w najpełniejszy sposób ujawnia metody pracy Fassbindera i jego fascynację teatrem. W Dzieciorobie pojawiają się również najważniejsze tematy, które w swoich filmach będzie poruszać reżyser. Alienacja, poszukiwanie akceptacji i miłości, ale również przemocy.
🔸 Genialnym studium psychologicznym nieoczywistych relacji pomiędzy ofiarą przemocy domowej i oprawcą jest rzadko pokazywany film Marta. Film jest realizacją telewizyjną, ale został nakręcony przy użyciu środków teatralnych, minimalnej ilości ujęć, scenografii i kostiumów przy jednoczesnych wysmakowanych ujęciach, kolorach i pięknych, eleganckich głównych postaciach. W tytułową postać wcieliła się znakomita Margrit Carstensen. Oszczędność środków wyrazu wraz z ich ujmującym pięknem tylko wzmacniają odbiór wysublimowanych form przemocy psychicznej, którymi zostaje poddana główna bohaterka.
🔸 Temat miłości o ile różnej porusza także najbardziej znany film Fassbindera, nagrodzony na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1974 roku, Strach zżerać duszę, który opowiada historię związku starzejącej się niemieckiej sprzątaczki i młodego atrakcyjnego Marokańczyka.
Istotną kwestią w zrozumieniu twórczości Fassbindera są intertekstualne powiązania pomiędzy filmami, nie tylko przez analogie pomiędzy poszczególnymi postaciami, ale również poprzez spajanie wątków poruszanych, czy tylko zarysowanych w innych, wcześniejszych filmach reżysera. Za każdym razem jednak ujętych z nowej nieoczywistej perspektywy. Intertekstualność pomiędzy postaciami wynika również ze sposobu pracy Fassbindera i wykorzystywania biografii nie tylko swojej do tworzenia scenariuszy. Doskonałym tego przykładem jest zestawienie dwóch filmów pokazywanych podczas retrospektywy: Prawo silniejszego i W roku 13 pełni.
🔸 I tak film Prawo silniejszego powstał na kanwie biografii Armina Meiera, ówczesnego kochanka reżysera, w którego postać wcielił się sam Fassbinder. Armin Meier zanim został kochankiem i aktorem w filmach Fassbindera był rzeźnikiem, który spędził swoje dzieciństwo w sierocińcu. Prawo silniejszego był i jest jednym z nielicznych filmów, który temat homoseksualności poruszał nie tylko w kontekście głównego problemu, ale był tłem do rozgrywek pomiędzy przedstawicielami różnych grup społecznych.
🔸 W roku 13 pełni jest zaś filmem, który powstał po samobójczej śmierci Armina Meiera, porzuconego przez Fassbindera. Film opowiada historię transseksualistki Elviry, która przed popełnieniem samobójstwa robi podsumowanie swojego życia, odwiedza i spotyka ludzi ze swojej przeszłości, m.in. dom dziecka i rzeźnię. Intertekstualność była wynikiem również praktyczności Fassbindera. Jak mówiła Irm Hermann, w jednym z wywiadów, reżyser często obsadzał ją w rolach kobiet z klasy średniej, bo właśnie z takiej pochodziła i mogła w łatwy i szybki sposób wcielić się w rolę i nadać jej autentyczność.
🔸 Podczas retrospektywy nie zabraknie również filmu Małżeństwa Marii Braun, dzięki któremu Fassbinder odniósł powszechne uznanie jako reżyser w Niemczech. Przed nakręceniem Małżeństwa Marii Braun był znany w Niemczech przede wszystkim z powodu kontrowersji wokół jego życia prywatnego, mimo że był doceniany przez krytyków filmowych i nagradzany poza granicami kraju. Fassbinder zmarł nagle w 1982 na skutek przedawkowania leków i kokainy w wieku 37 lat.
🔸 W ramach retrospektywy będzie można zobaczyć również dokument Fassbinder – Kochaj nie żadaj w reżyserii Christiana Braada Thomsena, który zafascynowany postacią niemieckiego reżysera, jeszcze w latach 70. przeprowadził z nim szereg wywiadów. W dokumencie znajdują się wcześniej niepublikowane materiały czy rozmowy z Fassbinderem i jego bliskimi współpracownikami.
🔸 Wydarzeniem specjalnym w ramach przeglądu będzie czytanie performatywne sztuki Fassbindera, pt. Marylin Monroe kontra wampiry w reż. Marzeny Sadochy w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie.
„Fassbinder chciałby być Marilyn Monroe. Nikim innym. Chciał zejść po schodach ubrany w suknię i boa z piór. Zmarł w tym samym wieku co ona. I w ten sam sposób.”( cytat „Fassbinder. Tausende von Spiegeln”, Ian Penman, wydawnictwo Suhrkamp, 2024).
Program przeglądu:
🔸 09.11.2024
Godz. 18:00 - Strach zżerać duszę | 1974| 92'
Wstęp: Juliane Lorenc
🔸 10.11.2024
Godz. 13:00 - Małżeństwo Marii Braun | 1979 | 120'
Godz. 18:00 - Martha | 1974 | 116'
🔸 11.11.2024
Godz. 13:00 - Prawo silniejszego | 1975 | 123'
Godz. 18:00 - W roku 13 pełni | 1978 | 124'
🔸 12.11.2024
Godz. 18:00 - Dzieciorób | 1969 | 88'
Wykład prof. Andrzej Gwóźdź
🔸 13.11.2024
Godz. 18:00 - Kochaj, nie żądaj | 2015 | 109'
Gdańsk, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia 1, ul. Jaskółcza 1
9-13.11.2024
Wrocław, Kino Nowe Horyzonty, ul. Kazimierza Wielkiego 19a/21
24-27.11.2024
Warszawa, Nowy Teatr Międzynarodowe Centrum Kultury, ul. Madalińskiego 10/16
24-30.11.2024
organizatorzy
Goethe-Institut w Warszawie
Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia
partnerzy
Nowy Teatr MCK
Kino Nowe Horyzonty
Teatr im. Jaracza w Olsztynie
Kino Awangarda w Olsztynie
Fundacja Rainera W. Fassbindera