Rainer Werner Fassbinder. W poszukiwaniu miłości

Rainer Werner Fassbinder, W poszukiwaniu miłości

Kuratorki: Jolanta Woszczenko, Renata Prokurat

Retrospektywa zorganizowana w ramach projektu Znane/Nieznane. Kultowe kino niemieckie

Daty: 9-13.11.2024

Miejsce: CSW ŁAŹNIA 1, Dolne Miasto

Rainer Werner Fassbinder jest jednym z najbardziej kultowych, ale również kontrowersyjnych niemieckich reżyserów filmowych. Jego biografia mogłaby posłużyć za scenariusz niejednego filmu, gdyby nie fakt, że sam wykorzystywał ją w swojej twórczości. Urodził się 31 maja 1945 roku. Ojciec był lekarzem, matka – tłumaczką. Po trudnym okresie dzieciństwa, spędzonym na samotnych, wielogodzinnych seansach kinowych czy w szkole z internatem i ucieczkach z niego, w wieku 22 lat Fassbinder dołączył do znanej grupy Action-Theater. Wkrótce stał się jej liderem i przekształcił ją w grupę Anti-Theater. W jej skład wchodzili m.in. Hanna Schygulla, Irm Hermann, Peer Raben, którzy stali się bliskimi współpracownikami reżysera. W zawiązku z tym, że razem mieszkali i tworzyli, w ciągu 18 miesięcy powstało 12 sztuk teatralnych. Fassbinder przeniósł do filmu model pracy stworzony w teatrze, dzięki czemu w ciągu 15 lat powstało ponad 40 produkcji – tworzył je w szaleńczym tempie: od 4 do 5 rocznie.

Film stał się jego głównym środkiem wyrazu, ale nigdy nie zrezygnował z reżyserowania w teatrze. W jego filmach można znaleźć wiele odnośników do tej dziedziny sztuki, przykładowo w statycznych ujęciach, kompozycji scen czy sposobie prowadzenia dialogów i choreografii ruchu aktorów znanych z teatru. Jednocześnie wciąż eksperymentował – kazał kamerze fruwać lub filmował odbicia w lustrach, szklankach. Fassbinder był zdeklarowanym biseksualistą, wiódł życie chaotyczne, nadaktywne, uzależniał od siebie ludzi i ich szantażował. Dzieła Fassbindera są tego przeciwieństwem: perfekcyjne i dopracowane z niezwykłą dbałością o każdy, nawet najmniejszy, detal.

Podczas przeglądu będzie można zobaczyć sześć filmów Fassbindera.

🔸 Poczynając od Dziecioroba, który przyniósł mu rozpoznawalność na tyle dużą, aby mógł aplikować o większe budżety filmowe. Dzieciorób jest też jedną z najbardziej teatralnych produkcji ukazywanych podczas przeglądu, najpełniej ujawniającą metody pracy Fassbindera i jego fascynację teatrem. W Dzieciorobie pojawiają się również najważniejsze tematy, które w swoich filmach będzie poruszać reżyser. Alienacja, poszukiwanie akceptacji i miłości, ale również temat przemocy.

🔸 Genialnym studium psychologicznym nieoczywistych relacji pomiędzy ofiarą przemocy domowej a oprawcą jest rzadko pokazywany film Martha. To realizacja telewizyjna, ale nakręcona przy użyciu środków teatralnych, minimalnej liczby ujęć, scenografii i kostiumów przy jednoczesnych wysmakowanych kadrach, kolorach i pięknych, eleganckich głównych postaciach. W tytułową postać wcieliła się znakomita Margrit Carstensen. Oszczędność środków wyrazu wraz z ich ujmującym pięknem tylko wzmacniają odbiór wysublimowanych form przemocy psychicznej, którym zostaje poddana główna bohaterka.

🔸 Temat miłości tak innej jest poruszany także w najbardziej znanym filmie Fassbindera, nagrodzonym na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1974 roku, Strach zżerać duszę. Opowiada historię związku starzejącej się niemieckiej sprzątaczki z młodym, atrakcyjnym Marokańczykiem.

By zrozumieć twórczość Fassbinder, należy zauważyć intertekstualne powiązania pomiędzy filmami, nie tylko za pomocą analogii do poszczególnych postaci, lecz także poprzez spajanie wątków poruszanych, czy tylko zarysowanych, w innych, wcześniejszych filmach reżysera. Za każdym razem jednak ujętych z nowej, nieoczywistej perspektywy.

Intertekstualność pomiędzy postaciami wynika również ze sposobu pracy Fassbindera i wykorzystywania nie tylko swojej biografii do tworzenia scenariuszy. Doskonałym tego przykładem jest zestawienie dwóch filmów pokazywanych podczas retrospektywy: Prawo silniejszego i W roku 13 pełni.

🔸 I tak film Prawo silniejszego powstał na kanwie biografii Armina Meiera, ówczesnego kochanka reżysera. W tę postać wcielił się sam Fassbinder. Zanim Meier został kochankiem i aktorem w filmach Fassbindera, był rzeźnikiem, a dzieciństwo spędził w sierocińcu. Prawo silniejszego to nadal jedna z nielicznych produkcji, gdzie temat homoseksualności jest poruszany nie tylko w kontekście głównego problemu, lecz także jako tło do rozgrywek pomiędzy przedstawicielami różnych grup społecznych.

🔸 Z kolei film W roku 13 pełni powstał po samobójczej śmierci Armina Meiera, porzuconego przez Fassbindera. Opowiada historię transseksualistki Elviry, która przed popełnieniem samobójstwa podsumowuje swoje życie: odwiedza i spotyka ludzi ze swojej przeszłości, m.in. dom dziecka i rzeźnię.

Intertekstualność wynikała również z praktyczności Fassbindera. Irm Hermann w jednym z wywiadów wspominała, że reżyser często obsadzał ją w rolach kobiet z klasy średniej, bo właśnie z takiej pochodziła i mogła w łatwy oraz szybki sposób wcielić się w rolę i być autentyczna.

🔸 Podczas retrospektywy nie zabraknie również filmu Małżeństwa Marii Braun, dzięki któremu Fassbinder został uznanym reżyserem w Niemczech. Przed jego nakręceniem był popularny w Niemczech przede wszystkim z powodu kontrowersji wokół życia prywatnego, mimo że doceniali go krytycy filmowi i nagradzano go poza granicami kraju. Fassbinder zmarł nagle w 1982 roku, w wieku 37 lat, na skutek przedawkowania leków i kokainy.

🔸 W ramach retrospektywy będzie można zobaczyć również dokument Fassbinder – Kochaj, nie żądaj w reżyserii Christiana Braada Thomsena, który zafascynowany postacią niemieckiego reżysera, jeszcze w latach 70. przeprowadził z nim wiele wywiadów. W dokumencie znajdują się wcześniej niepublikowane materiały czy rozmowy z Fassbinderem i jego bliskimi współpracownikami.

🔸 Wydarzeniem specjalnym w ramach przeglądu będzie czytanie performatywne sztuki Fassbindera pt. Krew na kocim gardle. Marylin Monroe kontra wampiry w reż. Marzeny Sadochy w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie.

„Fassbinder chciałby być Marilyn Monroe. Nikim innym. Chciał zejść po schodach ubrany w suknię i boa z piór. Zmarł w tym samym wieku co ona. I w ten sam sposób”.

Program przeglądu:

🔸 09.11.2024

Godz. 18:00 - Strach zżerać duszę | 1974 | 92'

Wykład prof. Andrzej Gwóźdź

🔸 10.11.2024

Godz. 13:00 - Małżeństwo Marii Braun | 1979 | 120'

Godz. 18:00 - Marta | 1974 | 116'

🔸 11.11.2024

Godz. 13:00 - Prawo silniejszego | 1975 | 123'

Godz. 18:00 - W roku 13 pełni | 1979 | 124'

🔸 12.11.2024

Godz. 18:00 - Dzieciorób | 1969 | 88'